Вершы і казкі для дзяцей

Вершы для дзяцей

Двое скупых

Няма галасоў

Прадаў цыган
На рынку каня,
Ішоў дадому (у табар).
Недзе вые
Ваўкоў гайня
(Дарога лягла праз явар…)
Дзень быў халодны
(Ветраны год!..)
Моцна бярэ, працінае
Вецер цыгана, –
Аж навылёт!..
Ідзе цыган, памірае…
Тут па дарозе
(Паміж завей,
Што завываюць страшна)
Едзе нехта...
Возчык-габрэй!..
Цыган да яго і кажа:
“Друг! падвязі!..”
Той у адказ:
“Далёка, баця?..” – “Не вельмі! –
Смяецца цыган. –
Да вёскі “Намаз!..”
Ратуй!.. Трэскаюць бельмы!..”
“А колькі
за фурманку
Мне дасі? –
Габрэй вылупіў зрэнкі. –
Конь – не казённы…
Хоць я ў гразі,
Ды ведаю ўсе расцэнкі!..”
“Дваццаць капеек! –
Цыган спакваля
Зарагатаў. – Не многа?!”
“Не-е-е. Мала.
Давай рубля.
Не блізкая, баця, дарога. –
Пярэчыць цыгану
Возчык-габрэй. –
У вас, цыганоў вусатых,
Грошай тых –
Хоць вошамі прэй.
Бач! ты, які пузаты!..”
Таргаваліся,
таргаваліся;
Сышліся –
на паўрублі
(Абое
яны баяліся
Грошы
губляць па зямлі…)
“Толькі – грошы
Наперад… Без слоў! –
Кажа габрэй. – Цыгане!
Скруціш потым…
Вас, цыганоў,
Ведаю я…” – “Па каране?..” –
Спрабуе
Пажартаваць цыган…
Даў ён габрэю грошы.
Сеў на воз:
Нібыта – той пан.
Стала… мацнець пароша.
Праехаў трохі?
Яшчэ халадней
Стала цыгану: зубы –
“Стук!” ды “лом!” –
Пад спевы завей;
Аж! пасінелі губы:
“Гэй! друг!..
Ага!.. Угу!..
Вярні мне дзесяць капеек;
Я на грыўню
З вярсту прабягу!
Зусім замёрз! Анямею!..”
“Не-е-е! – кажа
Возчык-габрэй. –
Дагаварыліся, баця,
І – справе канец.
Твае мне “гэй!”
Не прыбаўляюць багацця.
Хочаш прабегчы?
Бяжы сабе
На міленькае здароўе!
Мне ўсё роўна
(Не ў галаве!)
Вось табе, баця, выслоўе:
Думай, як хочаш?
Хоць па злабе!
Мне – да звязды Давыда:
Ехаць з табою
Ці без цябе…
Клянуся гонарам Жыда!..”
Не хоча цыган
(Нейкі падзіў!)
За возам дарэмна бегчы:
Грошы ж –
за ўвесь
Прагон заплаціў!..
Паспрабаваў ён легчы,
Схавацца вужакаю,
З галавой,
У паліто асенняе…
Дарэмна ўсё!
Лютай зімой
Маецца ўсё карэннае…
Праехаў
яшчэ ён трохі
Ды зноў
Да вазака-габрэя:
“Вярні хоць дзесятку;
Сінее кроў!
То холадам б’е, то прэе…
Пяць капеек?
Не грошы – дым!
Вярні!.. Ці верыш у бога?!”
“Не. Не вярну!” –
Стаіць на сваім
Габрэй (чарнее дарога…)
Сядзіць цыган
На возе (што пень.)
Ужо – здубянеў
Як корч...
І ночка яму –
Нібыта дзень;
Дзянёчак –
Нібыта ноч…
Зубоў не чуе;
Маўчыць; кляне
Ушчэнт дарогу-зладзейку…
“Вярні, дружочак,
Хоць бы мне… –
Просіць цыган. – Капейку…
Божа!.. Злітуйся!..
Мо, ёсць “Кагор”?..
Ты ж чалавек – харошы…”
“Не-е-е, – кажа габрэй, –
Дагавор,
Ён –
даражэй за грошы.”
І...
не спусціў
Скупы габрэй
Цыгану
ані капейкі;
Яшчэ мармыча
(Сярод завей!)
Пра лёс
няшчаснай габрэйкі!..
Скупы ж цыган?
Так і не злез
З праклятага
воза габрэя
Да
канца дарогі…
Тут лес
Ужо
за спіной чарнее.
Прывёз яго жыд
У табар; спіхнуў
З воза, – як тую калоду…
Бо сам цыган –
Нібыта заснуў,
Забыўшы сваю пароду…